Wat is het autonome zenuwstelsel?
Het autonome zenuwstelsel van hsp is gevoeliger afgesteld en speelt een grote rol in overprikkeling en onderprikkeling. Daarnaast speelt het autonome zenuwstelsel bijvoorbeeld een grote rol wanneer je (chronische) stressklachten, burn-outklachten en/of chronische vermoeidheid en pijnklachten ervaart.
In deze blog neem ik je dan ook graag mee in de werking van het autonome zenuwstelsel, zodat je beter begrijpt wat er gebeurt in je lichaam en gerichtere keuzes kunt maken.
Het autonome zenuwstelsel is autonoom
Het woord autonoom zegt het eigenlijk al: dit deel van het zenuwstelsel werkt geheel automatisch, dus zonder sturing van jou. Het is het deel van ons zenuwstelsel dat verantwoordelijk is voor onze ademhaling, de hartslag en bijvoorbeeld de spijsvertering.
Fight-flight—freeze-fawn-respons
Daarnaast is het autonome zenuwstelsel ook verantwoordelijk voor onze fight/flight/freeze/fawn-reactie. Dit zenuwstelsel zorgt ervoor dat we reageren op gevaar en daarna weer terug kunnen keren naar een staat van ontspanning, rust en vertering.
Het autonome zenuwstelsel bestaat dan ook uit het sympathische deel en het parasympatische deel.
Sympathisch zenuwstelsel
Het sympathisch zenuwstelsel wordt geactiveerd zodra er gevaar dreigt, we stress ervaren en/of wanneer we in actie komen. Op dat moment worden de spijsverteringsorganen en de blaas tijdelijk stilgelegd, de hartslag en ademhaling versnellen, de bloeddruk verhoogt en er wordt adrenaline en cortisol aangemaakt. Het volledig lichaam bereidt zich daarmee voor op actie.
Het sympathisch zenuwstelsel kan alleen volledig geactiveerd worden: het reageert dus altijd alsof er groot gevaar dreigt.
Het sympathische zenuwstelsel kent daarbij verschillende reacties:
Fight: je gaat het gevecht aan
Flight: je probeert te vluchten of maakt je bijvoorbeeld klein
Freeze: je bevriest en kunt letterlijk niet meer tot beweging of reactie komen
Fawn: via pleasen/aardig doen probeer je de situatie te keren en zo je overlevingskans te vergroten
De reactie die jouw systeem kiest, is geheel willekeurig, je hebt daar zelf geen invloed op. Het is alsof het je overkomt, ook dat proces verloopt automatisch.
Parasympatisch zenuwstelsel
Het parasympatisch zenuwstelsel wordt geactiveerd zodra de actie, de stress en/of het gevaar voorbij is. De ademhaling vertraagt weer, de hartslag en bloeddruk dalen en de spijsvertering wordt weer opgepakt. Dit wordt ook wel het rest & digest systeem genoemd: er is ruimte voor rust, ontspanning, vertering en herstel.
Onvoldoende balans
In onze westerse samenleving en manier van leven wordt ons sympathisch zenuwstelsel veelal doorlopend geactiveerd, terwijl er nog maar weinig tijd/ruimte over is voor het parasympatische zenuwstelsel om ons systeem weer in evenwicht te brengen.
Dat betekent dat veel van ons (zo’n 70-80% van de mensen, niet alleen hsp) in een doorlopende staat van chronische stress verkeert, waarbij het fight-flight-freeze-fawn-systeem continu geactiveerd is.
Daar ligt ook regelmatig een oorzaak van onze burn-outklachten, chronische stress, slaapproblemen, chronische vermoeidheid en/of pijn: het lichaam weet niet meer hoe het tot rust kan komen en laat op deze manier zien dat het behoefte heeft aan rust, ontspanning en herstel.
Het autonome zenuwstelsel bij hsp
Bij hoogsensitieve personen is het autonome zenuwstelsel gevoeliger afgesteld. Je bent ontvankelijker voor prikkels en signalen uit de omgeving en verwerkt deze diepgaander. Daardoor wordt het sympathische zenuwstelsel vaker geactiveerd.
Ook verloopt de terugschakeling naar het parasympatische zenuwstelsel bij hsp vaak niet automatisch. Als hsp heb je dan ook een gerichte actie nodig om weer uit de fight/flight/freeze/fawn-stand te komen.
Overprikkeling en het autonome zenuwstelsel
Als hsp ben je dus meer gericht op omgevingssignalen en activeer je het sympathische zenuwstelsel vaker en sneller.
Dat is dan ook een van de oorzaken van overprikkeling: het autonome zenuwstelsel wordt letterlijk vaker en sneller geprikkeld. Daarnaast heb je meer verwerkingstijd nodig voordat het parasympatische zenuwstelsel geactiveerd kan worden en je weer ruimt krijgt voor rust, ontspanning en herstel.
Het is dan ook goed om je daar bewust van te zijn, zodat je bewust meer ruimte kunt nemen voor het in evenwicht brengen van het autonome zenuwstelsel.
Hoe breng je het autonome zenuwstelsel in evenwicht?
Zoals gezegd vraagt onze leefwijze, waarin we steeds maar doorgaan en van de ene activiteit naar de volgende bewegen, veel van ons autonome zenuwstelsel. Ik hoop dan ook dat je jezelf met regelmaat de tijd en ruimte gunt om het parasympatische zenuwstelsel te activeren, waardoor het autonome zenuwstelsel weer in balans kan komen.
Het autonome zenuwstelsel kun je op verschillende manieren weer in evenwicht brengen, bijvoorbeeld via:
ademhalingsoefeningen;
grondingsoefening/ontspanningsoefeningen;
meditatie;
zachte vormen van yoga als yin yoga, restorative yoga of yoga nidra;
wandelen in de natuur;
vergroten van het lichaamsbewustzijn.
Persoonlijke begeleiding
Ben je op zoek naar persoonlijke begeleiding bij jouw hoogsensitiviteit, het in balans brengen van het autonome zenuwstelsel of bijvoorbeeld het omgaan met overprikkeling én onderprikkeling? Voel je welkom in de praktijkruimte in Dronten of voor een online-consult!
